Սերգեյ Բադալյան. «Հայաստանի Լենինը»

Հայրենասերը, գիտնականը, մարդասերը, կոմունիստ մեծ ղեկավարը՝ որուն յիշատակը անմար պիտի մնայ բոլորիս սրտերուն մէջ:

Համօ Մոսկոֆեան, Պէյրութ

Անցյալ դարու 90-ական թթ., բախտն ունեցանք ճանչնալու, հանդիպելու, իր հետ Պէյրութի «Կանչ» հայ կոմունիստներու թերթին հարցազրոյց կազմակերպելու Սերգեյ Բադալյանին հետ։ Համեստ, իր երկաթեայ հայեացքով եւ վճռականութեամբ, «Հայաստանի Լենինը», ինչպէս զինք կը կոչէին Ռուսիոյ կոմունիստները՝ լի էր յեղափոխական ծրագիրներով եւ Մայր Հայրենիքը փրկելու վառ տեսլականով։ Իր տան մէջ տեղի ունեցած հարցազրոյցի ընթացքին հիւլէական գիտութեան վաստակաշատ գիտնականը, խիստ քննադատութեան ենթարկեց Սովետական Հայաստանի վերջին քսանամեակին տեղի ունեցած սխալներն ու սայքաթումները, որոնք նաեւ նպաստեցին հանրապետութեան անկումին։ Սակայն, այդ օրերուն, Հայաստանի Պատերազմի Վեթերաններու տան մէջ՝ Շահումեան հրապարակին կից՝ Լենինի կինսանդրիի շուքին տակ ոտքի կը կանգնէր Հայաստանի Կոմունիստական կուսակցութիւնը։ Ազգային Ժողովին մէջ երկրորդ տեղը գրաւեց պատգամաւորներու թիւով, այն օրերուն իշխող ՀՀՇ-էն (Հայոց Համազգային Շարժում) ետք։ «Հալէպէի ներգաղթած կոմունիստ Յակոբի որդին՝ Լեւոն Տէր-Պետրոսեան շատ լաւ հասկցաւ թէ իր գործած սխալներով Հայաստանը դէպի անկում կը տանի)», բացատրեց Սերգեյ Բադալյան…։

Հարցազրոյցի տպագրութենէն ետք, Լիբանանի թէ Սուրիոյ հայ կոմունիստներու հրաւէրով, մեր ղեկավարն ու հայրենասէրը այցելեց Լիբանան ու Սուրիա, Կիպրոս, ուր ջերմօրէն ընդունուեցաւ իր գաղափարի ընկերներուն կողմէ։ Անոնք հիացած էին Սերգեյ Բադալյանի խոհեմութեամբ, քաջութեամբ, անսահման եռանդով եւ վճռակամութեամբ՝ հակառակ որ կը տառապէր սրտի հիւանդութեամբ ու բնականօրէն կը գտնուէր նիւթական դժուարութիւններու մէջ։ Սակայն այս եզակի անձնաւորութիւնը վճռած էր անպայմանօրէն վերականգնել անցեալի նուաճումները հայրենիքի մը, որուն հարստութիւնները կը թալանուէին, ժողովուրդին մեծամասնութիւնը կը տուայտէր ծայրայեղ աղքատութեան մէջ եւ արտագաղթը հսկայական ծաւալները ստացած էր։

Սերգեյ Բադալյանին հետ մեր վերջին պատմական հանդիպումը տեղի ունեցաւ 1999 թ. Հոկտեմբեր 1-ին, Չինաստանի անկախութեան օրուան դիւանագիտական ընդունելութեան ընթացքին, Երեւանի պետական ընդունելութիւններու դահլիճին մէջ։ Ներկայ էր նախագահ Ռոպերթ Քոչարեան, ՀՀ Ազգային Ժողովի խօսնակ Կարեն Դեմիրջյան եւ… Սերգեյ Բադալյան։ Յիշարժան լուսանկար մը «անմահացուցինք», երբ իր անցեալի կոմունիստ ըլլալը «մոռցած» Կարեն Դեմիրջյան, գինիի բաժակը ձեռքին, մօտենալով Սերգեյ Բադալյանին ըսաւ. «Շնորհաւոր լինի ձեր տօնը…»։ Իսկ իր քաղաքական համոզումներուն մէջ անսասան Հայաստանի Կոմունիստական կուսակցութեան Ա. քարտուղարը կտրուկ պատասխանեց. «նաեւ ձե՛ր տօնը…»։ Այս լուսանկարը, յօդուածով մը լոյս տեսաւ Փարիզի «Աշխարհ» հայ կոմունիստներու թերթին մէջ (խմբագիրը՝ հանգուցեալ Ժորժ Սարեան) եւ կրկնօրինակը փոխանցեցինք Հայաստանի մէջ Ռուսիոյ դեսպան Անաթոլի Մաթվէեւիչ Տրիւկովին։ Արդէն 1999 թ. Հոկտեմբեր 27-ին, ՀՀ Ազգային Ժողովին մէջ սպաննուած էր Կարէն Դեմիրջյան, իսկ շատ չանցած մութ պայմաններու մէջ, Մոսկուայի հանգստարաններէն մէկուն մէջ նոյնպէս դադրած էր Սերգեյ Բադալյանի սիրտը աշխատելէ…։ Ռուսիոյ դեսպանի աչքերը արցունքով լեցուեցան եւ «Աշխարհ»ի այդ պատմական համարը փոխանցեց Ռուսիոյ արտաքին գործոց նախարարութիւն։

Տարիներ ետք, Մոսկուայի հայ երիտասարդներէ կազմուած պատուիրակութեան մը հետ՝ գլխաւորութեամբ Տէր Մարտիրոս Պէրպէրեանի՝ Պէյրութ այցելեց նաեւ Գրիգոր Բադալյան, մեր մե՜ծ ղեկավարի արժանաւոր որդին։ Ապա, Մոսկուայի մէջ քանի մը անգամ հանդիպեցանք Ռուսիոյ մեծագոյն ռազմա-արդիւնաբերական «Քալաշնիքով» հաստատութեան խօսնակներէն՝ նոյնպէս գիտնական եւ հետազօտող, փայլուն հայ երիտասարդին հետ։ Իր ընդմէջէն Սերգեյ Բադալյանն էր որ կը խօսէր…։ Մեր բարեկամութիւնը կը շարունակուի մինչեւ այսօր, յոյս ունենալով որ ի վերջոյ նոր արշալոյս մը պիտի բացուի Հայաստանի մթագնած երկնակամարին վրայ։