Վիլիս Լացիսը եւ "Անթև թռչունները"
Լատվիան կապիտալիստական լծից ազատելու պայքարում մեծ ներդրում է ունեցել հայտնի լատվիացի գրող Վիլիս Լացիսը (1904-1966)՝ իր հասարակական գործունեությամբ եւ գրական ստեղծագործությամբ: Վիլիս Լացիսի բազմաթիվ վեպերը լատիշ ժողովրդի պայքարի և հաղթանակների պատմության մասին է։ Այս ժառանգության մեջ կարևոր տեղ է գրավում "Անթև թռչուններ" եռագրությունը, որը գրվել է Վ.Լացիսի ստեղծագործության վաղ շրջանում, բայց չի կորցրել իր նշանակությունը մեր ժամանակներում:
Հատված "Անթև թռչուններ" եռագրությունից, երկու ընկերների երկխոսություն:
-Դու տեղափոխվու՞մ ես:
-Այո, տեղափոխվում եմ: Մեկնում եմ ծովագնացության:
-Ի՞նչ, ծովագնացությա՞ն: Տղա, դու խենթ չե՞ս -Կառլը դժգոհ կնճռոտվեց:
-Ինչու՞ ես զարմանում:
-Ծովագնացություն... Ի՞նչ է սպասվում քեզ այնտեղ: Դու կարծու՞մ ես, որ նավաստու հացը ավելի քաղցր է, քան մե՞րը:
-Ես գիտեմ, որ ավելի քաղցր չէ, բայց ինձ ոչ ուտելի է թվում: Ես բազմազանություն եմ ուզում:
-Տարօրինակ քմահաճույք: Ես շատ եմ տեսել նավաստիների կյանքը: Հինգ անգամ ավելի շատ իմաստ ունի երկրորդ անգամ զինվորական ծառայության գնալ, քան խեղդվել նեղ, կեղտոտ կուբրիկների մեջ:
-Բայց սպիտակ լույսը, Կառլ, ինչ-որ բան արժե: Ես կմեկնեմ, բայց վստահ չեմ, որ կվերադառնամ: Ինչ էլ որ լինի, ես ուզում եմ անցնել օվկիանոսը, հասնել Ամերիկա կամ Ավստրալիա: Ինչու պետք է աշխատեմ այստեղ՝ Լատվիայում, կես գնով, եթե այլ տեղ իմ աշխատանքի համար ինձ ավելի լավ կվճարեն։ Ինչու պետք է բորբոսնեմ այստեղ, այս փակուղում, տեսնել միայն անարդարություններ, երբ ուրիշ տեղ ես կարող եմ ապահովել իմ վաղվա օրը:
Կառլը նստեց, նրբորեն ձգեց ցավոտ ոտքը: Նա որոշ ժամանակ մտածված նայում էր ինչ-որ հեռավոր տեղ, այնուհետև դիմեց Վոլդիսին՝ լուրջ և հանգիստ:
-Ինչու՞ ես ուզում ավելի լավ ապագա փնտրել ինչ-որ արտերկրում: Ինչու՞ չես ցանկանում նվաճել և սպասել նրան այստեղ, քո երկրում: Ինքնուրույն, քո սեփական ձեռքերով կառուցես նոր, ավելի լավ կյանքի շենքը, ինչպես դա արեցին ռուսները:
-Այստեղ դա այնքան էլ շուտ հնարավոր չէ անել, -ասաց Վոլդիսը:
-Եթե բոլորը մտածեն այնպես, ինչպես դու ես մտածում, ապա, իհարկե, ոչինչ չի փոխվի, -շարունակեց Կառլը: Պետք է անել, որ այլ կերպ լինի։ Շատերը պետք է ցանկանան' մարդկանց մեծ մասը: Պետք չէ վախենալ դժվարություններից, պայքարից և զոհերից: Առանց զոհերի նման գործեր չեն արվում: Իսկ դու... Փոխարենը քո երկրում մարդու արժանի, արդար կյանք նվաճելու փոխարեն, դու ուզում ես գտնել մի երկիր, որտեղ դեռ կարող ես տանելի շնչել: Դա սխալ է: Դա...դասալքություն է:
-Ես հոգնել եմ ստրուկ լինելուց: Ես չեմ ուզում կյանքս շարունակել առանց ջերմության և լույսի:
-Վոլդիս, ընկերս, դու իսկապես չգիտես, որ բացառությամբ Խորհրդային Միության, չկա աշխարհում մի երկիր, որտեղ ստրուկներ չկան: Անկախ նրանից, թե դու կլինես ստրուկ Ռիգայում, Նյու Յորքում, Սիդնեյում, դու ոչ մի տեղ չես խուսափի այս անեծքից: Տարբերությունը կլինի այն, որ լատվիական բուրժուայի փոխարեն քեզ շահագործելու և ճնշելու է ամերիկական կամ ավստրալիական բուրժույը: Դրա համար արժե՞ թափառել աշխարհով մեկ:
Վոլդիսը նստեց մահճակալի վրա և ձեռքերով սեղմեց գլուխը:
-Ես հասկանում եմ, Կառլ, -հանգիստ ասաց նա: Աշխարհը լի է անարդարությամբ և վշտով, և դա բոցավառ նյութ է, որը վաղ թե ուշ պետք է բռնկվի: Բայց ե՞րբ դա տեղի կունենա: Ինչու՞ ես պետք է նստեմ տեղում և սպասեմ, որ Լատվիայում ինչ-որ բան սկսի բռնկվել: Ես ուզում եմ ինքս տեսնել, թե ինչպես են մարդիկ ապրում աշխարհի տարբեր անկյուններում: Հնարավոր է, որ սա իրական գաղափար չէ, հնարավոր է, որ ես ինքս շուտով ձանձրանամ այս ամենից, բայց եթե հիմա չհեռանամ, կզղջամ դրա համար իմ ամբողջ կյանքի ընթացքում:
Կառլը այլևս չէր փորձում համոզել նրան։
(Ռիգա, 1931-1933 թթ)
Commenti